5R’nin Hücre Döngüsü ile İlişkisi ve Radyasyon Tedavisindeki Önemi
Şu kitabın bölümü: Demir, C. & Meydan, İ. (eds.) 2025. Radyasyon Fiziği ve Sağlık Etkileri- 3.

Halime Erzen Yıldız
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi

Özet

Kanser, hücrenin DNA'sına zarar veren ve anormal hücre büyümesiyle karakterize bir hastalık grubudur. Kanser tedavisinde kullanılan yaygın tedavi yöntemlerinden biri de radyoterapidir ve ana küratif yaklaşımlardan birini temsil eder. Radyoterapi, tümör hücrelerini (hedef doku) öldürmek için yeterli radyasyon vermeyi ancak çevrede bulunan risk altındaki dokulara verilen hasarı en aza indirmeyi hedefleyen bir tadavidir. İyonize radyasyonun canlı dokular üzerindeki etkilerini anlamak, hastalar, halk ve sağlık profesyonelleri için radyoproteksiyon kavramlarını haklı çıkarır ve yeni stratejiler geliştirilmesi açısından çok önemlidir. Yüksek doz radyasyon tedavisine yanıtın altında yatan radyobiyolojik mekanizmaların (5R) daha iyi anlaşılması, tümör ve çevresindeki sağlıklı dokular üzerindeki kısa ve uzun vadeli etkilerini tahmin etmek ve dolayısıyla ilgili terapötik indeksini iyileştirmek için önemlidir. Radyobiyolojinin 5R'si basit bir bakış açısıyla özetlenebilir: onarım (repair), yeniden popülasyon (repopulation), yeniden oksijenasyon (reoxygenation), hücre döngüsünde yeniden dağılım (cell cycle redistribution) ve radyosensitivite (radiosensitivity). Bu çalışmada, radyasyon tedavisinde kullanılan yüksek doz iyonize radyasyona hücrenin verdiği cevap olan (5R)’nin incelenmesi, hücre döngüsü ile olan ilişkisinin tartışılması hedeflenmiştir. Bazı faktörler radyasyon tedavisinin etkisini azaltır, örneğin tümör hücrelerinin yeniden popülasyonu ve ölümcül olmayan hasar onarımı. Bazı faktörler kanserin lokal kontrolünü artırır, örneğin reoksijenasyon süreçleri ve tümör hücrelerinin hücre döngüsünde daha hassas fazlara yeniden dağılması. Bireysel faktörün etkisi ise farklı dokularda değişir, ancak başarılı bir radyoterapi modeli geliştirirken tüm bu faktörleri dikkate almak önemlidir. Özellikle radyasyon tedavisinin tüm alanlarında 5R’yi içeren karşılaştırmalı çalışmalar daha fazla yapılmalıdır. Böylece bireysel hedefe yönelik tedaviler daha iyi uygulanabilir.

Kaynakça Gösterimi

Erzen Yıldız, H. (2025). 5R’nin Hücre Döngüsü ile İlişkisi ve Radyasyon Tedavisindeki Önemi. In: Demir, C. & Meydan, İ. (eds.), Radyasyon Fiziği ve Sağlık Etkileri- 3. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub808.c3412

Lisans

Yayın Tarihi

7 July 2025

DOI