Böcek Peptitleri ve Kanser
Şu kitabın bölümü: Yalçın Küçükbayrak, F. (ed.) 2025. Fen Bilimleri ve Matematik Üzerine Disiplinlerarası Çalışmalar.

Derya Okuyan
Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi

Özet

Böcekler, doğuştan gelen bağışıklık sistemlerinin etkinliği sayesinde bakteri ve virüslere karşı yüksek direnç gösteren canlılardır. Bu bağışıklık savunmasının temel bileşenlerinden biri olan antimikrobiyal peptitler (AMP'ler), yalnızca enfeksiyonlara karşı değil, aynı zamanda kanser hücrelerine karşı da etkili sitotoksik özellikler göstermektedir. Böceklerden izole edilen AMP'ler, sitotoksik etkilerini kanser hücre membranıyla etkileşerek veya tümör büyümesini destekleyen moleküler yolakları baskılayarak göstermektedir. Bu peptitler aynı zamanda sağlıklı hücrelere karşı seçici olmayan toksisiteden kaçınmaları nedeniyle terapötik potansiyele sahiptir.

Çeşitli böcek türlerinden izole edilen anti-kanser peptitler (ACP'ler) arasında Pierisin-1, DNA’yı ADP-ribozilasyon yoluyla hedefleyerek apoptozu indüklerken, lektinler bağışıklık hücreleriyle etkileşerek tümör hücrelerini yok etmektedir. 5-S-GAD molekülü oksidatif stres aracılığıyla tümör hücrelerini hedef alırken, alloferon doğal öldürücü hücreleri uyararak immünomodülatör bir etki göstermektedir. Sekropin ve harmoniasin gibi peptitler mitokondriyal yapı bozulması ve kaspaz aktivasyonu yoluyla apoptozu tetikler. CopA3 ve pirokorisin ise seçici membran hedefleme özellikleriyle dikkat çekerken, lasioglossin ve mastoparan güçlü antimikrobiyal ve membran bozan yapılarıyla öne çıkmaktadır. Pederin ise DNA sentezini inhibe eden güçlü bir toksin olup antimitotik etkileri nedeniyle antikanser potansiyel taşımaktadır.

Bu bölüm, böceklerden elde edilen doğal peptitlerin kanser tedavisinde alternatif veya destekleyici ajanlar olarak değerlendirilebileceğini ortaya koymakta; özellikle bu moleküllerin seçici toksisiteleri, moleküler hedefleri ve çok yönlü biyolojik aktiviteleri, gelecekteki farmakolojik araştırmalar için umut verici bir temel oluşturmaktadır.

Kaynakça Gösterimi

Okuyan, D. (2025). Böcek Peptitleri ve Kanser . In: Yalçın Küçükbayrak, F. (ed.), Fen Bilimleri ve Matematik Üzerine Disiplinlerarası Çalışmalar. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub878.c3590

Lisans

Yayın Tarihi

18 October 2025

DOI