Dijital Üretim ve Karbon Ayak İzi: Görsel Sanatlarda Sürdürülebilirlik Paradoksu
Şu kitabın bölümü: Onuk Natonski, Ö. (ed.) 2025. Görsel Sanatlar Alanında Güncel Araştırmalar.

Dilek Aydemir
Tokat Gaziosmanpaşa Üniversitesi

Özet

Dijital devrim, görsel sanatlar ve grafik tasarım alanında üretim biçimlerini köklü bir şekilde dönüştürmüş, malzeme temelli yöntemlerin yerini büyük ölçüde ekran tabanlı süreçlere bırakmıştır. Bu dönüşüm, baskı ve lojistik süreçlerdeki maliyetleri azaltarak sürdürülebilirlik söylemi açısından umut vadeden bir potansiyel sunarken; aynı zamanda yüksek enerji tüketimi, donanım yenilenme döngüleri ve elektronik atık sorunlarıyla birlikte yeni ekolojik yükler de ortaya çıkarmaktadır. Dijital üretim ekosisteminin çok katmanlı yapısı, donanım imalatı, veri merkezleri, yazılım altyapısı ve bulut depolama gibi unsurları kapsamakta; bu süreçler, fosil yakıt temelli enerji kaynaklarına bağımlılık nedeniyle önemli düzeyde karbon salınımına yol açmaktadır.

Kağıtsız üretim miti, fiziksel malzeme kullanımını azaltarak çevresel avantaj sağladığı iddiasına karşın, enerji temelli maliyetlerin göz ardı edilmesi nedeniyle yanıltıcı bir ekolojik algı yaratmaktadır. Yüksek çözünürlüklü görsellerin işlenmesi, sürekli veri transferi ve depolama gereksinimi, enerji talebini artırarak bu avantajları çoğu zaman ortadan kaldırmaktadır. Ayrıca donanımın kısa ömürlü olması ve elektronik atıkların çoğunlukla kayıt dışı yollarla bertaraf edilmesi, ekosistem üzerindeki baskıyı daha da artırmaktadır.

Bu çelişkili tabloya karşın, düşük enerji tüketimli yazılımlar, yeşil sunucu çözümleri ve açık kaynak tabanlı pratikler, dijital sanatın sürdürülebilirlik perspektifinde yeniden ele alınabileceğini göstermektedir. The Wastive, Benefit Game: Alien Seaweed Swarms, GestoBrush, From Green to Red ve Nature Manifesto gibi projeler, dijital sanatın hem çevresel risklerini hem de farkındalık yaratma potansiyelini görünür kılmaktadır. Sonuç olarak, dijital sanat üretimi ne tamamen çevresel bir çözüm ne de tek başına bir tehdit olarak görülmelidir. Asıl mesele, teknolojik olanakların enerji verimliliği, yenilenebilir kaynak kullanımı ve şeffaf karbon raporlaması gibi bütüncül stratejilerle desteklenerek yeniden düşünülmesidir. Bu bağlamda, görsel sanatlarda sürdürülebilirlik tartışması malzeme tasarrufunun ötesine taşınarak enerji ve etik sorumluluk odaklı bir yaklaşım geliştirilmelidir.

Kaynakça Gösterimi

Aydemir, D. (2025). Dijital Üretim ve Karbon Ayak İzi: Görsel Sanatlarda Sürdürülebilirlik Paradoksu. In: Onuk Natonski, Ö. (ed.), Görsel Sanatlar Alanında Güncel Araştırmalar. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub884.c3621

Lisans

Yayın Tarihi

19 October 2025

DOI

Kategoriler