Türkiye’nin İhracatında Dijital Gümrük Uygulamasının Etkileri
Şu kitabın bölümü: İnce, M. & Gürsoy, İ. (eds.) 2025. Sosyal Bilimlerde Dijital Dönüşüme Yönelik Multidisipliner ve Yenilikçi Yaklaşımlar.

Bensu Narin
Tarsus Üniversitesi
Ata Kahveci
Tarsus Üniversitesi

Özet

Bu çalışma, Türkiye’de dijital gümrük uygulamalarının ihracat süreçlerine etkisini değerlendirmektedir. Küreselleşme ve dijital dönüşüm, uluslararası ticaretin yapısını kökten değiştirmiştir. Türkiye’de dijitalleşme; internet altyapısı, mobil bağlantı ve otomasyon gibi alanlarda önemli ilerlemeler göstermiştir. Bu dönüşüm, dış ticaretin önemli bir parçası olan gümrük işlemlerini de etkilemiş; hızlı, düşük maliyetli ve şeffaf işlemler için dijital gümrük sistemlerine geçiş kaçınılmaz hâle gelmiştir. Literatür incelendiğinde, dijitalleşen gümrük işlemlerinin Türkiye özelinde ihracatına olan etkilerini konu alan bir çalışmaya rastlanılmamıştır. Bu nedenle, dijital dönüşümün ekonomik faaliyetler üzerindeki etkilerinin özellikle de Türkiye’nin ihracat performansına olan yansımalarının incelenmesi gerekmektedir. İhracat kavramı, e-ihracatın geleneksel ihracattan farkları, Türkiye’de e-ihracat hacmindeki artış ve devlet destekleri detaylı biçimde açıklanmıştır. Çalışma, nitel bir yaklaşım temelinde yürütülmüş; ikincil veriler kullanılarak literatür taraması, karşılaştırmalı analiz ve doküman analizi yöntemleri uygulanmıştır. Yöntem kapsamında Türkiye’de dijital gümrük uygulamalarına dair mevzuatlar, resmi belgeler ve istatistikler incelenmiş; TÜİK ve Ticaret Bakanlığı verileri kullanılarak dijitalleşme sürecinin ihracat performansı üzerindeki etkileri değerlendirilmiş;  ETGB verileri, pilot çalışmalar ve beyanname sistemine entegre edilen yeni sorular üzerinden çevrim içi siparişlerin durumu incelenmiştir. Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD)’nın Gümrük Verileri için Otomatik Sistem (ASYCUDA)’i gibi uluslararası dijital gümrük örnekleri karşılaştırmalı olarak analiz edilmiştir. Gümrük işlem süreleri, belge sayıları ve verimlilik oranları yıllar bazında analiz edilerek dijital dönüşümün çıktıları irdelenmiştir. Bulgular incelendiğinde 2024 yılında Türkiye’nin e-ihracatı %27 artışla 6,4 milyar dolara ulaşmış, 2028 yılı için %10’un üzerinde bir pay hedeflenmiştir. Elektronik Ticaret Gümrük Beyannamesi (ETGB) uygulamasının, mikro ihracatçılar için süreçleri kolaylaştırmış ve maliyetleri düşürmüştür. Dijital gümrük uygulamaları Türkiye’nin ihracat süreçlerini daha hızlı, verimli ve şeffaf hale getirmiştir. Ancak dijitalleşmenin sayısal boyutuna karşın; işlem sürelerinde yaşanan yavaşlama, altyapı eksiklikleri, insan kaynağı eğitimi ve sistem entegrasyonu sorunları dikkat çekmektedir. Türkiye’nin e-ihracat alanındaki büyüme potansiyeli yüksek olmakla birlikte, bu potansiyelin sürdürülebilir hale gelmesi için teknik ve yapısal reformlara ihtiyaç duyulmaktadır. Dijital gümrük uygulamalarının yaygınlaşmasıyla birlikte, ihracat potansiyeline sahip işletmelerin bu sistemleri etkin biçimde öğrenmeleri ve ihracat süreçlerini dijitalleşmenin gerekliliklerine uygun biçimde geliştirmeleri önem arz etmektedir. Çalışma, bu yönüyle politika yapıcılara ve uygulayıcılara yol gösterici nitelik taşımaktadır.

Kaynakça Gösterimi

Narin, B. & Kahveci, A. (2025). Türkiye’nin İhracatında Dijital Gümrük Uygulamasının Etkileri. In: İnce, M. & Gürsoy, İ. (eds.), Sosyal Bilimlerde Dijital Dönüşüme Yönelik Multidisipliner ve Yenilikçi Yaklaşımlar. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub1020.c4086

Lisans

Yayın Tarihi

21 December 2025

DOI

Kategoriler