Nakitsiz Toplum Üzerine Teorik Bir İnceleme Dijitalleşme Sürecinde Ekonomik ve Sosyal Boyutlar
Şu kitabın bölümü:
İpek,
E.
&
İpek,
Ö.
(eds.)
2025.
Dijital Ekonomi, Finansal Piyasalar ve İşletme Çalışmaları.
Özet
Günümüzde teknolojik gelişmeler bireylerin, nakit para (banknot) yerine dijital ödeme kanallarını kullanarak işlem yapmalarına olanak tanımaktadır. Dijital ödeme sistemlerinin yaygınlaşması ile ekonomik aktörlerin; dijital ortamda daha kolay ve güvenilir bir şekilde işlem yapabildiği düşünülmekte olup nakitsiz toplum algısı ortaya çıkmaktadır. Nakitsiz toplum, banknot yerine dijital cüzdan, temassız ödeme, mobil bankacılık, elektronik para gibi dijital ödeme yöntemlerinin kullanımını diğer bir değişle yeni nesil ekonomi yapısını ifade etmektedir. Söz konusu yapıda benimsenen dijital ödeme sistemleri, başta bankacılık sektörünün gelişimi olmak üzere ekonomik bilgiyi geliştirmek, kayıt dışı faaliyetleri azaltarak vergi tahsilat süreçlerini güvence almak ve bu süreçlerin sonucunda ekonomik gelişmeyi güçlendirmek gibi pek çok konuda katkıda bulunmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmanın amacı, nakitsiz toplum kavramını teorik açıdan irdelemektir. İncelemede nakitsiz toplumun ekonomik, sosyal, teknolojik, toplumsal ve psikolojik boyutları ele alınmaktadır. Bu bağlamda çalışmada öncelikle dijitalleşme sürecinde paranın evrimi ve ödeme sistemlerine değinilmiş ve dijital ödeme sistemlerinin gelişimi ile bu süreçte kullanılmakta olan ödeme araçları tanıtılmıştır. Ardından, nakitsizleşmenin ekonomik ve sosyolojik boyutu detaylandırılırken teknolojik bir dönüşüm dışında ekonomik adalet, toplumsal eşitlik ve bireysel özgürlükler açısından yeniden düşünülmesi gereken çok boyutlu bir olgu olduğuna değinilmiştir. Nakitsiz topluma dönüşümün pozitif ekonomik boyutu kayıt dışı ekonominin kolaylaşan takibi, azalan işlem maliyetleri ve uygulanmakta olan para politikasının etkinliği konularını kapsamakta iken negatif etkilerinin teknolojik altyapıya bağlı yetersizlikler, siber saldırı olasığı ve finansal sistemin kolaylıkları sebebi ile aşırı tüketim olduğu düşünülmektedir. Sosyal boyutta ise dijital ödeme sistemlerinde kullanılan araçların gerek psikolojik gerekse teknolojik yetersizlikler nedeni ile yeterince tanınmayarak oluşan kolaylıktan herkesin faydalanamaması incelenmektedir. Zira finansal okuryazarlık seviyesi düşük olup internet ulaşımında sorun yaşayan ve dahi yaşlı nüfus nakitsiz ödeme sistemlerinden yararlanamamaktadır. Çalışmada, nakitsiz toplumun yalnızca finansal bir değişim değil; aynı zamanda ekonomik davranışlar, sosyal ilişkiler ve devlet politikaları üzerinde kapsamlı bir dönüşüm olduğunu ortaya koymak hedeflenmektedir. Yine çalışma tamamen teorik nitelikte iken uygulamalı analizlerden ziyade literatür ve kavramsal temeller üzerinden ilerlemektedir.
