Dijital İletişim ve Tüketim Kültürü: Instagram Literatürünün Bibliyometrik Analizi
Şu kitabın bölümü:
Acar,
N.
(ed.)
2025.
Yeni Medyada Teorik ve Ampirik Araştırmalar.
Özet
Bu çalışma, dijitalleşen tüketim kültürünün Instagram bağlamında nasıl yeniden biçimlendiğini bibliyometrik analiz aracılığıyla görünür kılmayı amaçlamaktadır. Tüketimin salt ekonomik bir alışveriş eylemi olmaktan çıkarak gösteri, benlik sunumu, görünürlük emeği ve politik ifade biçimleriyle iç içe geçen çok katmanlı bir iletişim pratiğine dönüşmesi literatürde hızla genişleyen fakat tematik olarak parçalı bir araştırma alanı ortaya çıkarmıştır. Bu nedenle araştırma, Instagram tüketim ilişkisine dair akademik üretimin kavramsal yoğunluklarını, disiplinler arası konumlanışını, zamansal evrimini ve entelektüel işbirliği ağlarını kapsamlı biçimde haritalamayı hedeflemektedir. Çalışmanın veri seti, Scopus veri tabanında yayımlanan 1.170 akademik yayından oluşmaktadır. Çalışmada VOSviewer yazılımı kullanılarak anahtar kelime ağları, yoğunluk haritaları, yazar ve ülke işbirliği ağları ile dergi kümeleri ayrıntılı biçimde analiz edilmiştir. Bulgular literatürün merkezinde güven, satın alma niyeti ve tüketici davranışı ekseninde şekillenen pazarlama odaklı bir paradigmanın yer aldığını göstermektedir. Merkezin çevresinde ise gösterişçi tüketim, sahicilik, aktivizm, gençlik ve toplumsal cinsiyet gibi temalar etrafında örgütlenen eleştirel iletişim ve kültürel çalışmalar hattının giderek güçlendiği görülmektedir. Zamansal analizler, tartışmaların erken dönemde statü gösterisi ve öz çekim temaları etrafında yoğunlaştığını ancak son yıllarda sürdürülebilirlik, etik tüketim, TikTok, platformlar arası akışkanlık ve dijital aktivizm gibi daha normatif ve politik yönelimlere kaydığını ortaya koymaktadır. Ülke ve dergi ağları ise alanın disiplinler arası ve çok kutuplu bir yapıya evrildiğini Türkiye’nin de bu ağda merkeze yakın konumlanan aktörlerden biri olarak belirginleştiğini göstermektedir. Bu kapsamlı haritalama, Instagram temelli tüketim araştırmalarının mevcut durumunu yalnızca belgelemekle kalmamakta gözetim kapitalizmi, algoritmik yönetişim ve yapay zekâ destekli tüketim pratikleri gibi yükselen başlıklara yönelik yeni araştırma gündemleri de önermektedir.
