Rusya’nın 19. yüzyıldaki sömürgecilik işgallerinin biri de Kuzey Azerbaycan idi. Ruslar 18. yüzyılda da bölgeye işgal etme girişimleri oldu, fakat Nadir Şah Afşar onları bölgeden çıkarmayı başardı. 19. yüzyılın ilk 30 yılındaki Kaçar-Rus savaşları sonucunda tarihi Azerbaycan toprakları resmen ikiye bölünerek, Kuzey Azerbaycan Rusların; Güney Azerbaycan ise Kaçarların hakimiyetinde kaldı. Ruslar, Kuzey Azerbaycan’ı ele geçirdikten sonra bölgedeki hakimiyetini pekiştirmek için Doğu Anadolu ve İran coğrafyasındaki Ermenileri bölgeye yerleştirmeye başladı. Bu durum gelecekte tarihi Azerbaycan topraklarının Ermeniler tarafından işgal edilmesine; bölgede etnik çatışmaların başlamasına ve günümüzde de artık sonuna gelmiş olan Karabağ sorununun başlamasına sebep oldu.

Ruslar Kuzey Azerbaycan’da hem Çarlık-Sovyet hem de Sovyet sonrası bağımsızlık döneminde, Azerbaycan Türklerine karşı Ermenileri destekledi. Neticede Ermeniler kendi devletlerini kurmalarının yanında Dağlık Karabağ’da da hak iddia etmeye başladılar. Gelişen olaylar sonucunda Ermeniler 1992-1993 yıllarında Azerbaycan’daki siyasi krizlerin de etkisiyle Dağlık Karabağ ve etrafındaki bölgeleri işgal etti. Söz konusu işgal Azerbaycan devleti ve halkında maddi-manevi yaralar açtı. Bu olaylardan en önemlileri olarak Kara Ocak (Qara Yanvar) ve Hocalı Soykırımı diye bileriz.

Dağlık Karabağ ve etrafındaki bölgelerin kaybedilmesi Azerbaycan’ın en önemli dahili ve harici sorunu haline geldi. Azerbaycan ve Ermenistan arasında imzalanan ateşkesin ardından bölgedeki çatışmalar durmadı. I Karabağ Savaşının etkisiyle bölgedeki çatışmalarda psikolojik üstünlük Ermenilerde idi. II. Karabağ Savaşına kadar zaman zaman alevlenen Azerbaycan Ermenistan çatışmalarının en önemlisi 2016 yılındaki Nisan Savaşı idi ve bu savaşla Azerbaycan psikolojik üstünlük kazanmaya başladı. 2020 yılındaki II. Karabağ Savaşı ile Azerbaycan Türkiye ve İsrail’in desteği ile Karabağ’da Ermeni ordusunu ezdi. Burada önemli olan Karabağ Sorununun etnik temelli başlayıp, davam etmesi ve söz konusu II. Karabağ Savaşı’nda Türkiye-Rusya vekalet savaşı haline gelmesi idi. Bölge üzerinde etkili olmaya çalışan Türkiye, desteklediği Azerbaycan’ın Karabağ’ı işgalden kurtarması ile Rusya’ya bölgedeki etkili güçlerden biri olarak, var olduğunu kabul ettirdi. Bu çalışmada, Karabağ sorununun tarihi ve Azerbaycan’ın bütün Karabağ ı işgalden kurtarması araştırılarak, bölgenin geleceği ortaya koyulmaya çalışıldı.