Bu çalışma, Samanta Schweblin’in Kentukis (2018; Kentukiler, 2020) ile Gülayşe Koçak’ın Topaç (2004; yeniden basımı 2016) romanlarını karşılaştırmalı olarak incelemektedir. Farklı kültürel bağlamlardan doğmuş olsalar da, her iki eser mahremiyetin ve öznelliğin gözetleme (dikiz) neticesinde geçirdiği dönüşümleri odağına alır. Schweblin’in romanında masum görünen bir pelüş oyuncak, yatay işleyen ve ticarileşmiş gözetlemenin aracına dönüşerek ifşayı bir gösteri haline getirir. Koçak ise özlük, filtre, hiskov, kalkanmak gibi duyarsızlaştırma mekanizmalarıyla uyuşturulmuş ve Temiz Adlar Hareketi’nin dilsel sansürüyle susturulmuş bir toplumu betimler.

Üslup bakımından ayrışan bu iki anlatı, kırılganlık ile denetim, empati ile normalleştirilmiş şiddet arasındaki gerilimi açığa çıkarır. Anglosakson geleneğin dışında kalan bu distopyaları, gözetleyici kapitalizm, rızanın psikopolitiği ve dilin biyopolitiği gibi küresel tartışmalar bağlamında değerlendirmek, onların çift yönlü önemini ortaya koyar: Hem evrensel sorunlarla temas kurarlar hem de kendi bağlamlarının özgün izlerini taşırlar. Schweblin, mahremiyetin dijitalleşmesini görünür kılarken; Koçak, otoriter denetim, dilsel sansür ve duygusal uyuşma üzerine kurulu bir distopik evren inşa eder. Sonuç olarak her iki eser de asıl tehlikenin yalnızca gözetleme teknolojilerinde değil, bireylerin kendi mahremiyetlerinin ihlalini ve duygusal uyuşmalarını kabullenmelerinde ve hatta bunu arzulamalarında yattığını hatırlatır.