
Afet ve Acil Durumlarda Temel Fizyolojik Yanıtlar
Şu kitabın bölümü:
Kaplan,
M.
(ed.)
2025.
Dijital Dönüşüm Çağında Halk Sağlığı.
Özet
Afet ve acil durumlar, organizmada ani ve sistemik fizyolojik yanıtların devreye girmesine yol açar. Stres yanıtı, esas olarak hipotalamus-hipofiz-adrenal HPA yolağı ve sempatik sinir sistemi aracılığıyla düzenlenir. Adrenalin ve noradrenalin salınımı, taşikardi, hipertansiyon, bronkodilatasyon ve artmış glukoneogenez ile metabolik adaptasyonu sağlar. Kortizol salınımı ise protein katabolizması, immün yanıt modülasyonu ve enerji dengesinin sürdürülmesinde rol oynar. Akut faz yanıtı kapsamında karaciğerden C-reaktif protein ve fibrinojen gibi proteinler sentezlenir. Endotel aktivasyonu ve inflamatuvar sitokinlerin (IL-1, IL-6, TNF-α) salınımı, vasküler permeabilitenin artışına ve ödem oluşumuna yol açabilir. Aşırı inflamatuvar yanıt, sistemik inflamatuvar yanıt sendromu, dissemine intravasküler koagülasyon ve çoklu organ yetmezliği riskini artırır. Hipovolemi, hipoksi ve reperfüzyon hasarı da doku düzeyinde ciddi fizyopatolojik değişiklikler yaratabilir. Bu fizyolojik süreçlerin anlaşılması, afet ve acil durum yönetiminde etkin tanı ve tedavi stratejilerinin geliştirilmesi açısından kritik öneme sahiptir.