Bu bölümün amacı; erken dönem göç teorilerini sistematik biçimde incelemek ve göç olgusunu bu yaklaşımlar üzerinden anlamaktır. İnsanlık tarihiyle yaşıt olan göç, bireylerin ve toplulukların ekonomik, siyasal, toplumsal, çevresel ve kültürel nedenlerle yaşadıkları mekânı terk ederek başka bir yere geçici ya da kalıcı olarak yerleşmelerini ifade eden çok boyutlu bir toplumsal süreçtir. Bu yönüyle göç, yalnızca mekânsal bir hareketlilik değil; aynı zamanda toplumsal yapıları, ekonomik ilişkileri, siyasal dengeleri ve kültürel etkileşimleri dönüştüren dinamik bir olgudur. Göç olgusunu açıklamaya yönelik geliştirilen erken dönem teoriler beş ana yaklaşım çerçevesinde ele alınmaktadır. İlk olarak Ravenstein’ın Göç Teorisi, göçü belirli düzenlilikler ve “kanunlar” doğrultusunda açıklayan ilk sistematik kuramsal çaba olarak değerlendirilmekte; özellikle sanayileşme ve kentleşmenin göç üzerindeki etkilerine vurgu yapılmaktadır. İkinci olarak Marksist teori, göçü kapitalist üretim ilişkileri, sınıfsal yapı ve küresel eşitsizlikler bağlamında ele almakta; uluslararası göçü merkez-çevre ilişkileri ve emek piyasalarının yapısal ihtiyaçlarıyla ilişkilendirmektedir. Üçüncü yaklaşım olan Stouffer’ın Kesişen Fırsatlar Teorisi, göç kararlarını mesafeden ziyade bireylerin yol boyunca karşılaştıkları fırsatların sayısı ve niteliği üzerinden açıklamakta; göçün mikro düzeydeki dinamiklerine odaklanmaktadır. Dördüncü olarak Lee’nin sistematik hâle getirdiği İtme-Çekme Teorisi, göçü kaynak ve hedef bölgelerdeki itici ve çekici faktörler ile göç sürecindeki engeller çerçevesinde çok boyutlu bir süreç olarak ele almaktadır. Son olarak Petersen’in Göç Sınıflandırması, göçü bireysel irade düzeyleri ve tarihsel-toplumsal koşullar doğrultusunda ilkel, zorlama, yöneltilmiş, serbest ve kitlesel göç olmak üzere beş tipe ayırarak göç olgusunun heterojen yapısını ortaya koymaktadır. Genel olarak erken dönem göç teorilerinin göçün nedenlerini ve biçimlerini farklı düzeylerde açıklama çabalarını ortaya koymaktadır. Her bir yaklaşımın katkılarını ve sınırlılıklarını tartışarak göç olgusunun çok boyutlu ve dinamik doğasını vurgulamaktadır.