Posthümanizm Paradigması: Z Kuşağı İle Yapay Zekânın Kesişiminde Anlam Arayışları
Şu kitabın bölümü: Büyük, U. (ed.) 2025. Eğitimde Teknoloji Entegrasyonu: Yapay Zeka ve Dijitalleşme Perspektifleri.

Hanife Çetingüney
Erciyes Üniversitesi
Uğur Büyük
Erciyes Üniversitesi

Özet

Dijital çağda Z kuşağı, yapay zekâ (YZ) ile erken yaşta etkileşime girerek insan-teknoloji sınırlarının yeniden tanımlandığı posthümanist bir kimlik inşa etmektedir. Bu dönüşüm, bireyin gelişimini çevresel sistemler bağlamında ele alan Ekolojik Sistemler Yaklaşımı (ESY) açısından önemli sorular doğurmakta ve insan-merkezci paradigmaya alternatif olarak türler-arası denge arayışını gündeme getirmektedir. Bu çalışma, Z kuşağı ortaokul öğrencilerinin YZ teknolojilerine ilişkin deneyimlerini inşa etme ve anlamlandırma biçimlerini Posthümanizm kuramsal bakış açısıyla incelemeyi amaçlamaktadır. Nitel araştırma ve olgubilim deseniyle yürütülen çalışmaya, 2023-2024 eğitim yılında "Yapay Zekâ Uygulamaları I-II" dersini alan, farklı uyruktan (Türk, Suriye, Irak uyruklu) 22 ortaokul öğrencisi katılmıştır. Yarı yapılandırılmış görüşmelerle toplanan veriler, içerik analiziyle çözümlenmiştir. Temel bulgular, öğrencilerin YZ'yi en sık "insan taklidi" olarak tanımladığını göstermektedir. Problem çözme yeteneği açısından YZ'yi insanla benzeştirirken, kökensel farklılık, canlı olmama ve özellikle duygusal zekâdan yoksunluk gibi noktalarda insandan kesin bir şekilde ayrıştırmaktadırlar. Bu ayrım, posthümanist tartışmaların merkezindeki varoluşsal sorulara Z kuşağının erken dönem yanıtları olarak görülebilir. Kişisel veri güvenliği konusunda katılımcıların bir kısmı endişe taşırken, bir kısmının endişe duymaması, risk algılarındaki farklılaşmayı göstermektedir. Öğrencilerin YZ'yi en çok eğitim-öğretim amaçlı (dijital asistanlar aracılığıyla) ve fotoğraf/video düzenleme gibi özgün düşünme odaklı uygulamalar için tercih ettikleri saptanmıştır. Bu tercihler, Z kuşağının öğrenme ve dijital içerik üretme pratiklerinde YZ'nin artan rolünü yansıtmaktadır. Bulgular, ilgili alanyazınla tartışılarak Z kuşağının YZ algıları Posthümanizm çerçevesinde değerlendirilmiş, eğitim ve gelecek araştırmalar için öneriler sunulmuştur.

Kaynakça Gösterimi

Çetingüney, H. & Büyük, U. (2025). Posthümanizm Paradigması: Z Kuşağı İle Yapay Zekânın Kesişiminde Anlam Arayışları. In: Büyük, U. (ed.), Eğitimde Teknoloji Entegrasyonu: Yapay Zeka ve Dijitalleşme Perspektifleri. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub773.c3202

Lisans

Yayın Tarihi

24 June 2025

DOI