Mavidil (Bluetongue) Hastalığı
Şu kitabın bölümü:
Gülaydın,
Ö.
&
Yeşilyurt,
M.
&
Yıldırım,
O.
(eds.)
2025.
Veteriner Hekimlikte Temel ve Klinik Çalışmalar-II.
Özet
Mavidil (Bluetongue) hastalığı, sokucu sinekler (Culicoides spp.) ile taşınan, hayvandan hayvana doğrudan temasla bulaşmayan ve özellikle geviş getiren hayvanları etkileyen viral bir enfeksiyondur. Hastalık etkeni Bluetongue virüsü (BTV), Orbivirus cinsinden, çift sarmallı RNA içeren segmentli bir virüstür ve dünya genelinde farklı bölgelerde 29’ya kadar serotipi tanımlanmıştır; ayrıca son yıllarda tespit edilen atipik serotiplerle toplam tür sayısının 36’ya ulaştığı bildirilmektedir. Hastalık çoğu hayvanda belirti vermeden seyretse de özellikle koyunlarda ve bazı yabani ruminantlarda ağır klinik tablolar ve ölümler görülebilir. Klinik belirtiler arasında ateş, ağız ve burun mukozasında yangı ve yaralar, yüz ve dilde ödem (ileri vakalarda dilin morarması, “mavi dil”), aşırı salya, topallık ve solunum güçlüğü yer alır. BTV’nin epidemiyolojisi, vektör konakçıları olan Culicoides türlerinin coğrafi yayılımı ve iklim koşulları ile yakından ilişkilidir. Hastalık vektörün bulunduğu Afrika, Asya, Amerika, Avustralya ve Avrupa gibi bölgelerde görülür. Patogenez temelinde virüsün damar endotelinde hasar yapmasıyla gelişen yaygın ödem ve kanamalar vardır. Patoloji incelemesinde özellikle solunum yolları ve kalpte karakteristik lezyonlar görülür. Klinik bulgular en belirgin koyunlarda olup sığırlarda ve keçilerde çoğunlukla hafif seyreder; ancak BTV-8 gibi bazı suşlar sığırlarda dahi ciddi hastalığa yol açmıştır. Bağışıklık cevabı serotip-spesifik nötralizan antikorlarla uzun süreli olsa da farklı serotiplere karşı çapraz koruma zayıftır. Virüsün mevsimsel olarak kışlama (vektörsüz dönemde hayatta kalma) mekanizmaları arasında latent enfeksiyonlar, transplasental geçiş ve enfekte vektör erginlerinin korunaklı ortamlarda kışı geçirmesi sayılmaktadır. Teşhis için moleküler yöntemler (RT-PCR) ve virüs izolasyonu ile serolojik testler (ELISA, VN, AGID) kullanılır. Bu derlemede mavidil hastalığının etiyolojisi, epidemiyolojisi, patogenezi, klinik ve patolojik bulguları, bağışıklığı, kışlama stratejileri, teşhisi ve kontrol önlemleri güncel bilimsel veriler ışığında ele alınmaktadır.
