Bu bölüm, Türkiye’nin göç politikalarının AK Parti döneminde geçirdiği çok boyutlu dönüşümü, özellikle milliyetçilik ideolojisinin farklı biçimleri üzerinden analiz etmektedir. Tarihsel olarak ulus-devlet inşası, güvenlik ve etnik kimlik eksenlerinde şekillenen Türkiye’nin göç politikaları, AK Parti iktidarında hem uluslararası gelişmeler hem de partinin ideolojik yönelimleri doğrultusunda yeniden tanımlanmıştır. Bu çalışma, literatür taramasına dayalı nitel bir çerçevede, AK Parti döneminde göçün hangi ideolojik zeminde konumlandığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Çalışma, AK Parti’nin 23 yıllık iktidarını üç alt dönemde ele almaktadır. İlk dönem olan 2002-2011 arası, göç yönetiminin kurumsallaştığı ve liberal normlara uyumun belirleyici olduğu bir evredir. AB süreciyle şekillenen bu dönemde Türkiye, etnik merkezli göç rejiminden uzaklaşmıştır. Göç aynı zamanda dış politikanın tamamlayıcı bir aracı hâline gelmiş, vize muafiyetleri ve bölgesel açılımlar Türkiye’nin yumuşak güç kapasitesini güçlendirmiştir. Bununla birlikte coğrafi çekincenin korunması, milliyetçi devlet refleksinin tamamen ortadan kalkmadığını göstermektedir.

2011-2016 dönemi, Suriye iç savaşının tetiklediği kitlesel göçle birlikte ideolojik bir kırılmaya işaret etmektedir. AK Parti bu süreçte göçü “ensar-muhacir” söylemiyle dini ve tarihsel bir sorumluluk çerçevesinde meşrulaştırmış; muhafazakâr milliyetçilik ile Yeni Osmanlıcı perspektifi harmanlayarak açık kapı politikasını şekillendirmiştir. Böylece göç yönetimi hem Türkiye’nin uluslararası imajını destekleyen hem de iç siyasette muhafazakâr tabanı güçlendiren bir araç hâline gelmiştir.

2016 sonrası süreçte ise ekonomik yük, toplumsal tepkiler ve güvenlik kaygıları göç politikasında teritoryal milliyetçiliğin ağırlık kazanmasına yol açmıştır. Söylem daha güvenlikçi bir çerçeveye evrilmiş; kalanlar için uyum diğerleri içinde geri dönüş vurgusu öne çıkmıştır. Bununla birlikte uyum politikalarının tamamen terk edilmemesi, muhafazakâr kapsayıcılığın tümüyle ortadan kalkmadığını göstermektedir.

23 yıllık iktidarı değerlendirildiğinde AK Parti dönemi, göçe yaklaşım olarak liberal açılımdan muhafazakâr milliyetçi Yeni Osmanlıcı kapsayıcılığa, oradan da güvenlikçi-teritoryal milliyetçiliğe uzanan hibrit ve dalgalı bir göç politikası dönüşümü hayata geçirmiştir.