Kentsel ölçekte sürdürülebilirlik hedeflerine ulaşmak, yalnızca teknik altyapı yatırımlarını değil, bireylerin geri dönüşüm davranışlarını şekillendiren psikososyal etmenlerin anlaşılmasını da gerektirmektedir. Bu kitap bölümü, sanayileşmiş bir kent örneği olarak Manisa’da bireysel geri dönüşüm davranışlarını Planlanmış Davranış Teorisi çerçevesinde ele almakta ve kuramsal bir genişletme olarak “Algılanan Kullanışlılık” boyutunu modele dâhil etmektedir. Modelde niyet ve davranış; tutum, öznel norm, algılanan davranış kontrolü ve algılanan kullanışlılık değişkenleri üzerinden sınanmıştır. Araştırma, yerel politika tasarımına kanıta dayalı katkılar sunmayı amaçlamaktadır.

Manisa bağlamı, ulusal atık yönetimi hedefleriyle birlikte değerlendirilmiştir: 2022’de Türkiye’de belediye atıklarının yaklaşık üçte biri geri kazanılabilmiş; Manisa’da kişi başına günlük atık 1,20 kg ve geri dönüşüm oranı %28 düzeyinde kalmıştır. Bu tablo, altyapı kadar davranışsal belirleyicilere odaklanma gereğini ortaya koymaktadır.

Yöntem olarak, Manisa’da 18+ bireylerden anket yoluyla toplanan veriler (N=239) kullanılmış; aykırı değer ve yaş filtreleri sonrasında nihai örneklem oluşturulmuştur. Ölçüm yapısı doğrulandıktan sonra çok değişkenli normallik sağlanmadığı için LISREL’de “Robust Maximum Likelihood” ile yapısal eşitlik modeli tahmin edilmiştir. Bulguların tutarlılığı duyarlılık kontrolleriyle sınanmıştır.

Sonuçlar, öznel normların niyet üzerinde güçlü ve pozitif; algılanan kullanışlılığın niyet üzerinde anlamlı ve pozitif etkide olduğunu göstermektedir. Tutumun niyet üzerindeki etkisi beklenenin aksine negatif bulunmuş; algılanan davranış kontrolünün niyet üzerindeki etkisi istatistiksel olarak anlamlı çıkmamıştır. Niyetin davranış üzerindeki etkisi ise anlamlı ve yüksektir. Böylece beş hipotezden dördü desteklenmiş, özellikle sosyal çevre beklentileri ile niyet–davranış ilişkisi öne çıkmıştır. Politika açısından, sosyal normlara dayalı iletişim, faydayı görünür kılan farkındalık çalışmaları ve erişimi artıran yerel altyapı düzenlemeleri birlikte tasarlandığında davranışsal kazanımların güçlendiği değerlendirilmektedir.