Toplumsal Cinsiyetin Bilişsel Yansımaları: Zihin, Şema ve Performans
Şu kitabın bölümü: Berkün, S. (ed.) 2025. Toplumsal Cinsiyet Temelinde Kadının Konumu ve Sorunları.

Gökhan Şahin
Karadeniz Teknik Üniversitesi

Özet

Bu bölüm, bilişsel psikolojinin temel süreçlerinin (algı, bellek, dikkat, karar verme) toplumsal cinsiyet tarafından nasıl şekillendirildiğini incelemektedir. Biyolojik cinsiyet ve toplumsal cinsiyet arasındaki kavramsal ayrımı temel alan bölüm, bilişsel yeteneklerdeki "farklılık" söylemini meta-analiz bulguları ışığında eleştirel bir şekilde değerlendirmekte ve bu farklılıkların büyük ölçüde abartıldığını ve zamanla azaldığını ortaya koymaktadır. Zihnin toplumsal cinsiyet şemaları aracılığıyla nasıl "cinsiyetlendirildiği" sosyal öğrenme kuramı, toplumsal cinsiyet şeması kuramı (Bem) ve performativite (Butler) gibi temel kuramlar üzerinden açıklanmaktadır. Bölüm, bu şemaların dikkat, bellek, dil kullanımı, problem çözme ve sosyal yargı gibi bilişsel işlevler üzerindeki somut etkilerini ve atıf hataları gibi yanlılıklara nasıl yol açtığını detaylandırmaktadır. Ayrıca, "kalıpyargı tehdidi" mekanizmasının, kadınların bilişsel performansını durumsal olarak nasıl olumsuz etkilediği ve yapay bir yetenek farkı yanılsaması yarattığı vurgulanmaktadır. Türkiye'deki ilgili çalışmalara da değinilerek, bilişsel süreçlerin tarafsız olmadığı ve mevcut toplumsal cinsiyet eşitsizliklerini yeniden üreten ve meşrulaştıran "görünmez" mekanizmalar olduğu sonucuna varılmaktadır.

Kaynakça Gösterimi

Şahin, G. (2025). Toplumsal Cinsiyetin Bilişsel Yansımaları: Zihin, Şema ve Performans. In: Berkün, S. (ed.), Toplumsal Cinsiyet Temelinde Kadının Konumu ve Sorunları. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub888.c3644

Lisans

Yayın Tarihi

19 October 2025

DOI

Kategoriler