Ekonomik Büyüme ve Çevresel Faktörlerin İnsani Gelişme Üzerindeki Etkisi: Brezilya, Rusya, Hindistan, Güney Afrika ve Türkiye Karşılaştırması
Şu kitabın bölümü: Ata, A. Y. (ed.) 2025. Ekonomik Büyüme ve Güncel Tartışmalar.

Atilla Ünlü
Malatya Turgut Özal Üniversitesi

Özet

İktisat politikalarının temel hedeflerinden biri, sürdürülebilir ekonomik büyümeyi sağlamaktır. Ancak günümüzde kalkınma, yalnızca büyüme oranlarıyla sınırlı kalmamakta; çevresel sürdürülebilirlik ve enerji kullanımı gibi unsurlar da bu sürecin ayrılmaz parçaları olarak değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, İnsani Gelişme Endeksi (HDI), ekonomik büyümenin yanı sıra çevresel etkileri de dikkate alan kapsamlı bir kalkınma göstergesi olarak öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, 1991–2021 dönemi için Brezilya, Güney Afrika, Hindistan, Rusya ve Türkiye örnekleminde kişi başına düşen gelir, yenilenebilir enerji kullanımı ve karbondioksit (CO₂) emisyonlarının HDI üzerindeki etkileri incelenmiştir. Analiz sürecinde öncelikle ADF ve PP birim kök testleri ile serilerin durağanlık düzeyleri belirlenmiş, ardından ARDL sınır testi yöntemiyle değişkenler arasındaki uzun dönemli eş-bütünleşme ilişkisi araştırılmış ve son aşamada model parametreleri tahmin edilmiştir. Elde edilen bulgulara göre, Brezilya’da kişi başına gelir, yenilenebilir enerji kullanımı ve CO₂ emisyonları HDI üzerinde pozitif ve anlamlı etki göstermektedir. Güney Afrika’da kişi başına gelir ve yenilenebilir enerji kullanımı HDI’yi olumlu etkilerken, CO₂ emisyonlarının etkisi negatif ve anlamlıdır. Hindistan’da kişi başına gelirin HDI üzerindeki etkisi istatistiksel olarak anlamlı bulunmazken, yenilenebilir enerji kullanımı ve CO₂ emisyonları HDI’yi negatif ve anlamlı biçimde etkilemektedir. Türkiye’de kişi başına gelir HDI üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkiye sahipken, yenilenebilir enerji kullanımının etkisi negatif ve anlamlıdır. Rusya’da ise kişi başına gelir HDI’yi pozitif yönde etkilerken hem yenilenebilir enerji kullanımı hem de CO₂ emisyonlarının HDI üzerinde negatif ve anlamlı etkileri olduğu tespit edilmiştir. Bu bulgular, ekonomik büyümenin insani gelişme üzerindeki etkisinin ülkeden ülkeye farklılık gösterebildiğini ve çevresel faktörlerin kalkınma politikalarının tasarımında mutlaka dikkate alınması gerektiğini ortaya koymaktadır.

Kaynakça Gösterimi

Ünlü, A. (2025). Ekonomik Büyüme ve Çevresel Faktörlerin İnsani Gelişme Üzerindeki Etkisi: Brezilya, Rusya, Hindistan, Güney Afrika ve Türkiye Karşılaştırması. In: Ata, A. Y. (ed.), Ekonomik Büyüme ve Güncel Tartışmalar. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub786.c3297

Lisans

Yayın Tarihi

26 June 2025

DOI

Kategoriler