Bu bölüm, Türkiye’de iş kazalarının sosyal güvenlik sistemi bağlamında konumunu, hukuki düzenlemelerini ve çok boyutlu etkilerini kapsamlı bir biçimde incelemektedir. İş kazaları, salt bireysel düzeyde yaşanan sağlık ve yaşam kayıplarının ötesinde; ekonomik, sosyal, hukuki ve kurumsal düzeylerde geniş kapsamlı sonuçlar doğuran toplumsal bir olgu olarak ele alınmaktadır. Uluslararası ve ulusal istatistikler, iş kazalarının sıklığı ve yol açtığı zararlar açısından önemli veriler sunarken; Türkiye’de mevcut yasal ve kurumsal altyapıya rağmen iş kazalarının önlenmesine yönelik yapısal sorunların devam ettiği gözlemlenmektedir. Bu durum, mevzuat düzenlemelerinin etkin uygulanması ve sistemin bütüncül işleyişi konusunda önemli eksikliklerin bulunduğuna işaret etmektedir.

Çalışmada ilk olarak, Türkiye sosyal güvenlik sisteminin tarihsel gelişimi ve kurumsal yapısı ele alınarak, sistemin iş kazaları ve meslek hastalıkları karşısındaki koruma işlevi ortaya konmuştur. 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’nun sigortalılık türleri, kısa ve uzun vadeli sigorta kolları, prim tahsilatı gibi temel bileşenleri ayrıntılı şekilde analiz edilmiştir. Böylece, iş kazalarının hukuki tanımı ve sosyal güvenlik sistemi içerisindeki konumu hukuki ve kurumsal perspektiflerle derinlemesine değerlendirilmiştir. Bölümün önemli bir kısmı, iş kazası kavramının kapsamı ve iş kazasına ilişkin yargı kararlarının ışığında illiyet bağı, kaçınılmazlık ilkesi ile sorumlulukların dağılımı gibi temel hukuki prensipleri incelemeye ayırmıştır. Bu çerçevede, iş kazası ile meydana gelen zarar arasındaki sebep-sonuç ilişkisinin ve işveren, sigortalı ile üçüncü kişiler arasındaki sorumluluk sınırlarının nasıl çizildiği kapsamlı biçimde ele alınmıştır. İş kazalarının tespiti, bildirim yükümlülükleri ve denetim süreçlerinde kurumlar arası görev paylaşımı ile mevzuat ve uygulama arasındaki tutarsızlıklar da detaylı olarak tartışılmıştır. Hukuki sorumluluk ve mali yükümlülükler açısından işverenin, sigortalının ve üçüncü kişilerin rolleri ve bu rollerin sosyal güvenlik sistemi üzerindeki etkileri akademik çerçevede açıklanmıştır. Özellikle işverenin kusur ve ihmal durumundaki tazmin yükümlülükleri, sigortalının ağır kusur ve tedavi sürecine uyumsuzluğunun sosyal güvenlik yardımlarına etkisi ve üçüncü kişilerin kusur oranında SGK’ya karşı rücu sorumluluğu ayrıntılı şekilde incelenmiştir.

Bölüm ayrıca iş kazalarının ekonomik ve sosyal etkilerini çok boyutlu bir perspektifle ele almıştır. Sigortalı açısından kazaların fiziksel sağlık ve gelir kaybı, psikolojik travma, sosyal ilişkilerde bozulma gibi sonuçları değerlendirilirken; işveren açısından üretim kayıpları, idari para cezaları, hukuki süreçlerin yükü ve kurumsal itibar zararları üzerinde durulmuştur. Devlet ve kamu kurumları açısından ise iş kazalarının sosyal güvenlik sistemine getirdiği mali yük, sağlık hizmetlerinde artan talep ve yargı sistemindeki iş yükü artırıcı etkiler analiz edilmiştir. Ayrıca, kayıt dışı istihdamın iş kazalarının görünürlüğünü azaltması ve mali dengenin bozulmasına yol açması gibi sorunlar da ele alınmıştır.

Son olarak, bölümde mevzuatın sadeleştirilmesi, denetim kapasitesinin artırılması, dijitalleşme süreçlerinin etkinleştirilmesi, kayıt dışılıkla mücadele ve küçük ve orta ölçekli işletmelere yönelik teşviklerin güçlendirilmesi gibi politika önerileri sunulmuştur. Bu öneriler, hem iş kazalarının etkin biçimde önlenmesi hem de sosyal güvenlik sisteminin finansal ve yapısal sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından kritik öneme sahiptir. Çalışmanın ortaya koyduğu bulgular, iş sağlığı ve güvenliği alanında bütüncül bir yaklaşımın gerekliliğini vurgulamakta; sosyal güvenlik sisteminin sadece tazminat mekanizması olmaktan çıkarılarak, önleyici, düzenleyici ve eğitici bir yapı olarak yeniden kurgulanmasının önemine işaret etmektedir.