Modern Türk Romanında Distopik Temalar: Mekân, Bellek ve Denetim
Şu kitabın bölümü: Göçerler, H. & Karagöz, C. (eds.) 2025. Edebiyat Çalışmalarında Ütopya ve Distopya.

Yunus Şahin
Yalova Üniversitesi

Özet

Bu çalışma, modern Türk romanında distopik temaların mekân, bellek ve denetim kavramları etrafında nasıl temsil edildiğini incelemektedir. Modern distopya geleneği üzerine inşa edilen çözümleme, ütopyacı ideallerin otoriter yapılara ve baskıcı sistemlere dönüşümünü ortaya koyar. Bu çerçevede Tahsin Yücel’in Gökdelen, Oya Baydar’ın Çöplüğün Generali ve Ayşe Kulin’in Tutsak Güneş ile Yarın Yok adlı romanları ele alınmaktadır. Söz konusu eserler; neoliberal kentleşme, kolektif belleğin sistematik olarak silinmesi, medya aracılığıyla yürütülen ideolojik manipülasyon ve ekolojik çöküş temalarıyla örülmüş distopik dünyalar kurgular. Çalışmada Michel Foucault’nun panoptikon modeli, Maurice Halbwachs’ın kolektif bellek kuramı, Louis Althusser’in ideolojik aygıt kavramı ve ekokritik yaklaşımlar kullanılarak bu anlatılardaki gözetim, unutturma ve ekolojik yıkım mekanizmaları tartışılmaktadır. Bulgular, bu romanların Zamyatin, Orwell, Huxley ve Bradbury gibi yazarların öncülük ettiği küresel distopya geleneğini yansıttığını, fakat aynı zamanda 1980 sonrası Türk edebiyatının sosyo-politik ve kültürel bağlamına özgü bir içerik kazandırdığını göstermektedir. Sonuç olarak, çağdaş Türk edebiyatındaki distopik anlatılar yalnızca karanlık gelecekleri tasvir etmekle kalmaz; ideolojik vaatlerin kırılganlığını ifşa eden, otoriter yapıları sorgulayan ve bellek, ekolojik duyarlılık ile bireysel direnişin önemine dikkat çeken eleştirel metinler olarak öne çıkar.

Kaynakça Gösterimi

Şahin, Y. (2025). Modern Türk Romanında Distopik Temalar: Mekân, Bellek ve Denetim. In: Göçerler, H. & Karagöz, C. (eds.), Edebiyat Çalışmalarında Ütopya ve Distopya. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub841.c3460

Lisans

Yayın Tarihi

23 September 2025

DOI