Şap Hastalığı (Foot-and-Mouth Disease, FMD) Epidemiyolojik Durum ve Kontrol Stratejileri
Şu kitabın bölümü: Günaydın, A. & Yeşilyurt, M. & Yıldırım, O. (eds.) 2025. Veteriner Hekimlikte Temel ve Klinik Çalışmalar-I.

Erdal Polat
Siirt Üniversitesi
Ayfer Fındık Pakrooh
Siirt Üniversitesi

Özet

Şap hastalığı (FMD), başta sığır, koyun, keçi ve domuz olmak üzere çift tırnaklı hayvanları etkileyen, son derece bulaşıcı ve akut seyirli viral bir hastalıktır. Etkeni, Picornaviridae ailesine ait olan Aphthovirus cinsidir.  Virüsün yedi ana serotipi (O, A, C, SAT-1, SAT-2, SAT-3 ve Asia-1) bulunmakta olup, serotipler arasında çapraz bağışıklık olmaması hastalığın küresel kontrolünü ciddi şekilde güçleştirmektedir.  Hastalık, yüksek morbidite oranlarına (%100'e kadar) ulaşarak hayvanlarda et ve süt veriminde büyük kayıplara yol açmakta, dolayısıyla ulusal ekonomiler ve uluslararası hayvansal ürün ticareti için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. Türkiye, uzun yıllardır endemik bir coğrafya olarak FMD ile mücadele etmektedir. Ülkemizdeki tarihsel salgınlar O, A ve Asia-1 serotipleri tarafından tetiklenmişken, son dönemde Afrika'ya özgü SAT-1 ve SAT-2 serotiplerinin görülmesi, hastalığın epidemiyolojik haritasında yeni bir risk alanı yaratmıştır. Tarım ve Orman Bakanlığı'nın 2024 yılı için Şap hastalığı oranında %80'lik bir düşüş bildirmesine rağmen, Kurban Bayramı gibi dönemlerde artan hayvan hareketleri ve yeni serotipler, sürekli bir dikkat ve proaktif mücadele stratejileri gerektirmektedir. Bu derlemede hastalığın etiyolojisinden patogenezine, klinik bulgularından teşhis yöntemlerine kadar tüm yönlerini ele almakta, Türkiye'deki güncel durumu literatür taramasıyla incelemekte ve geleceğe yönelik bütüncül kontrol stratejilerine dair öneriler sunmaktadır.

Kaynakça Gösterimi

Polat, E. & Fındık Pakrooh, A. (2025). Şap Hastalığı (Foot-and-Mouth Disease, FMD) Epidemiyolojik Durum ve Kontrol Stratejileri. In: Günaydın, A. & Yeşilyurt, M. & Yıldırım, O. (eds.), Veteriner Hekimlikte Temel ve Klinik Çalışmalar-I. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub918.c3839

Lisans

Yayın Tarihi

24 October 2025

DOI