Halka ait olan anlatı türleri, sosyo-kültürel bağlamda bir toplumun belleğine, hayal ve düş dünyasına hitap eden önemli bir mirastır. Masallar, sözlü kültürün en eski ve güçlü ürünlerinden biri olup, nesiller boyunca sözlü anlatım yoluyla aktarılmıştır. Toplumun düşünce yapısını ve hayal gücünü yansıtan önemli bir kültürel miras niteliği taşır. Hazırlanan bu eser, Artvin yöresine ait masalların saha çalışması yöntemiyle derlenip çağdaş bir halkbilimi yaklaşımı olan performans kuram baz alınarak oluşturulmuştur.

Halk biliminin kuramsal yöntemlerinden birisi olan performans teori, sözlü anlatıların yalnızca içerik boyutunu incelemekle kalmaz; aynı zamanda anlatıcının kişiliğini, anlatımın gerçekleştiği ortamı ve dinleyici tepkilerini de değerlendirmektedir. Performans, canlı ve etkileşimli bir süreç olarak izleyicinin katılımıyla tamamlanır ve sözlü geleneklerin sosyal yönlerini anlama konusunda bir yaklaşım sunar. Masallar, kahramanları insan, hayvan veya olağanüstü varlık olan; dinleyiciyi eğitmek, eğlendirmek veya öğüt verme işlevi bulunan genellikle gerçekleşmesi mümkün olmayan olayları konu edinen bir anlatı türüdür. Bu eser, masalları salt birer anlatı ürünü olarak değil, anlatma-anlatılma sürecinin bir parçası olarak ele alarak, sözlü gelenekleri çok yönlü bir bakışla ele almaktadır. Yazar Ayşe Çelik Kan’ın bu kuramsal yaklaşımı titizlikle uyguladığı ilgili çalışmasında masallar, hem metin hem de performatif bir bakış açısıyla ele alınmıştır.

Söz konusu çalışmada yer alan masallar, Artvin’in farklı ilçelerinde yaşayan kaynak kişilerden derlenmiş ve anlatım biçimlerine sadık kalınarak aktarılmıştır. Yazarın bu tarz yaklaşımı, masalların hem içeriksel hem de anlatım estetiğini korumasını sağlamıştır. Eser, başta halkbilimi ve edebiyat olmak üzere disiplinlerarası birçok bilime (tarih, sosyoloji, antropoloji, vb.) de kaynaklık edecek bir özelliğe sahiptir. İlaveten masallara, anlatıcılığa ve sözlü kültürün yaşatılmasına ilgi duyan herkesin istifade edebileceği bir eserdir.

Artvin, sahip olduğu kültürel çeşitlilik nedeniyle, masal mirası bakımından da dikkat çekici bir zenginliğe sahiptir. İlgili durum, yöredeki farklı etnik ve kültürel yapıların etkileşiminin sözlü anlatı geleneğine yansımış olmasından kaynaklanır. Ayşe Çelik Kan’ın bu eseri, sadece Artvin’in kültürel belleğini değil, aynı zamanda Türkiye’nin sözlü anlatı geleneğini anlamak açısından da önem arz etmektedir. Malum olacağı üzere Türk folklor araştırmalarının temel amacı kültürel öğeleri evrensel bir boyuta taşımaktır. Bu nedenle bu tarz çalışmaların artması, sözlü kültürün kayıt altına alınarak yaşatılması bakımından son derece önemlidir.

İlgili kitabın hazırlanmasında akademik yaklaşımı ile bilimsel kriterleri özveri ve titizlikle uygulayarak kültürel anlamda hem Artvin hem de Türk kültürüne hizmet eden öğrencimiz Dr. Ayşe Çelik Kan’ı tebrik ediyor; daha nice akademik çalışmalar yapmasını temenni ediyoruz. Eserin gerek akademik çevrelerde gerekse de halk kültürüne gönül vermiş okuyucular tarafından istifade edilip yeni ilgi alanlarına kaynaklık etmesini diliyoruz.

Prof. Dr. Halil Altay Göde

Doç. Dr. Hüseyin Kürşat Türkan

24.10.2025