Dijital Alanın Yeniden Müzakeresi: #Instagramıgerıver Etiketi Üzerinden Bir Sosyal Ağ Analizi
Şu kitabın bölümü:
Yağbasan,
M.
(ed.)
2025.
Dijital Kamusal Alanda Anlam Mücadeleleri: Mit, Mekân ve Medya.
Özet
Bu çalışma, Türkiye’de Instagram’a yönelik erişim kısıtlaması neticesinde X’de kısa sürede gündemleşen #instagramıgeriver etiketi üzerinden dijital protesto biçimlerini incelemektedir. Manuel Castells’in ağ toplumu kuramı ile Christian Fuchs’un dijital kapitalizm yaklaşımından hareketle, dijital kamusallığın yapısal dinamikleri ve çevrimiçi eylemlerin sistem içi konumlanışı analiz edilmektedir. Çalışmanın kuramsal çerçevesi, dijital medya mecralarının sadece teknik birer iletişim ortamı değil, aynı zamanda ideolojik, ekonomik ve kültürel iktidar ilişkilerinin yeniden üretildiği ağsal sistemler olduğunu ortaya koymaktadır. Bundan dolayı #instagramıgeriver, kullanıcıların platform politikalarına yönelik sembolik bir direniş faaliyetinden ibaret olmamakta; ağ toplumunda kimlik, görünürlük ve güç mücadelelerinin somutlaştığı bir dijital kamusal ifadeye evrilmektedir. Çalışmanın uygulama kısmında NodeXL vasıtasıyla 2252 tweet analiz edilmiş; etkileşim örüntüleri, ağ yoğunluğu, merkezilik değerleri ve alt-topluluk yapılarına ilişkin kapsamlı bulgular elde edilmiştir. Sonuçlara göre ağ, düşük yoğunluklu, parçalı ve yüksek oranda öz-döngü içeren bir yapıya sahiptir. Aynı zamanda birkaç merkezi düğüm bilgi akışını büyük ölçüde kontrol etmekte, bu da dijital protestoların görünürde yatay bir örgütlenmeye sahip olmasına karşın gerçekte merkezileşmiş bir görünürlük mantığına bağlı olduğunu yansıtmaktadır. Elde edilen ağ haritası, kullanıcıların büyük çoğunluğunun kendi içeriklerini paylaşmakla sınırlı kaldığını; buna karşın az sayıdaki yüksek etkileşimli öznenin bilgi dolaşımının yönünü belirlediğini ortaya koymaktadır. Sonuç olarak bu araştırma, dijital protesto biçimlerinin hem Castells’in teorileştirdiği direniş kimliğinin bir ifadesi olduğunu hem de Fuchs’un vurguladığı şekilde dijital kapitalizmin algoritmik ve ekonomik sınırları içinde işlediğini ortaya koymaktadır. #instagramıgeriver örneği, dijital kamusallığın geniş katılımla şekillenebildiğini, fakat yapısal eşitsizlikler sebebiyle güçlü bir kolektif eylem alanı oluşturmakla sınırlı kaldığını ortaya koymaktadır.
