Zoolojik Kaynakların Biyokorsanlığı
Şu kitabın bölümü: Mutlu, A. & Güler, E. (eds.) 2025. Farklı Boyutlarıyla Biyokorsanlık.

Erdem Seven
Batman Üniversitesi

Özet

Zoolojik organizmalara yönelik artan bilimsel ve ticari talep hem somut örneklerin uluslararası hareketiyle hem de genomik bilginin hızla çoğalan dijital akışıyla biyokorsanlık süreçlerinin hızla çeşitlenmesine zemin hazırlamaktadır. Yükselen talep dinamikleri, özellikle yüksek piyasa değerine sahip taksonların araştırma, dolaşım ve veri üretim zincirlerinde daha görünür hâle gelmesine yol açmakta ve biyolojik materyalin kontrolsüz hareketliliğini artırmaktadır. Bu çalışma, zoolojik bileşenlerin izinsiz elde edilmesi, ticarileştirilmesi ve türetilmiş bilginin kontrolsüz aktarımıyla oluşan sömürü biçimlerini kavramsal bir çerçevede değerlendirmeyi amaçlamaktadır. Çalışmada kullanılan inceleme yaklaşımı, uluslararası ticaret akışları, bilimsel koleksiyon pratikleri ve dijital biyolojik verinin sınır aşan hareketi gibi kritik alanları bir araya getirerek biyokorsanlığın yapısal boyutlarını ortaya koymaktadır. Bulgular, ekonomik değeri yüksek türlerin canlı birey ticareti, toksin ve peptit odaklı araştırmalar ve hızlı veri üretim zincirleri nedeniyle yoğun baskı altında kaldığını göstermektedir. Fiziksel örnek toplama süreçlerindeki etik uyumsuzluklar ve moleküler dizilerin fiziksel materyal gerekmeksizin küresel veri tabanlarına aktarılması, türlerin izlenebilirliğini zayıflatan ek riskler oluşturmaktadır. Erişim–yarar paylaşımı düzenlemelerindeki farklı yorumlar, türetilmiş bilginin statüsüne yönelik tartışmalar ve ulusal uygulamalardaki standart eksiklikleri, biyokorsanlık örüntülerini daha karmaşık hâle getirmektedir. Çalışmanın genel değerlendirmesi, zoolojik biyokorsanlığın ekolojik bozulma, ekonomik çıkar çatışmaları ve yönetsel uyumsuzluklarla bağlantılı çok katmanlı bir problem olduğunu göstermektedir. Bu nedenle izlenebilirlik mekanizmalarının güçlendirilmesi, veri üretim zincirinde şeffaflığın artırılması, etik standartların kurumsal düzeyde uygulanması ve yerel kapasitenin desteklenmesi gerekmektedir. Çalışma, zoolojik kaynakların sürdürülebilir ve meşru kullanımının ancak tutarlı ve uygulanabilir bir yönetişim sistemiyle sağlanabileceğini ortaya koymaktadır.

Kaynakça Gösterimi

Seven, E. (2025). Zoolojik Kaynakların Biyokorsanlığı. In: Mutlu, A. & Güler, E. (eds.), Farklı Boyutlarıyla Biyokorsanlık. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub1084.c4298

Lisans

Yayın Tarihi

29 December 2025

DOI

Kategoriler