Veri Çağında Teknostres ile Tükenmişlik Arasındaki Kuramsal İlişki
Şu kitabın bölümü: Başarır, Ç. & Yılmaz, Ö. (eds.) 2025. Veri Çağında İnsan: Sosyal Bilimlerin Geleceği.

Volkan Akgül
Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi

Özet

Dijitalleşmenin hız kazandığı veri çağında, çalışanların teknolojiyle etkileşimi yalnızca üretkenlik ve iş süreçleri açısından değil, psikolojik ve bilişsel düzeyde de önemli sonuçlar doğurmaktadır. Bu çalışma, bilgi ve iletişim teknolojilerinin kullanımından kaynaklanan psikolojik zorlanmalar olarak tanımlanan teknostres ile uzun süreli stres maruziyeti sonucunda ortaya çıkan tükenmişlik arasındaki kuramsal ilişkiyi kapsamlı biçimde ele almaktadır. Teknostres; teknolojik aşırı yük, iş–özel yaşam sınırlarının ihlali, sistem karmaşıklığı, teknolojik güvencesizlik ve belirsizlik gibi stresörlerle ortaya çıkmakta ve çalışanların bilişsel ile duygusal kaynaklarını tüketmektedir. Buna paralel olarak tükenmişlik; duygusal tükenme, duyarsızlaşma ve kişisel başarıda azalma boyutlarıyla dijital çalışma ortamlarında daha karmaşık bir hâl almaktadır.

Çalışmada, teknostres–tükenmişlik ilişkisi İş Talepleri–Kaynaklar Modeli ve Kaynakların Korunumu Kuramı çerçevesinde açıklanmakta; dijital taleplerin artmasının çalışan iyilik hâlini tehdit ettiği vurgulanmaktadır. Ayrıca COVID-19 pandemisiyle yaygınlaşan uzaktan çalışma, sürekli çevrimiçi olma zorunluluğu ve dijital gözetim uygulamaları, teknostresin etkilerini görünür kılmış ve “dijital tükenmişlik”, “algoritmik tükenmişlik” gibi yeni tükenmişlik türlerinin oluşmasına zemin hazırlamıştır.

Bununla birlikte örgütsel ve bireysel kaynakların bu olumsuz süreci düzenleyici etkisi bulunmaktadır. Teknik destek, dijital yetkinlik eğitimi, iş yükü yönetimi, kullanıcı dostu sistem tasarımı, psikolojik güven iklimi ve dijital sınır koyma becerileri, teknostresin tükenmişliğe dönüşümünü azaltan kritik tampon mekanizmalar olarak öne çıkmaktadır.

Sonuç olarak çalışma, dijital emek süreçlerinin çalışan psikolojisi üzerindeki etkilerini görünür kılmakta; sürdürülebilir dijital iş tasarımı açısından kuramsal bir temel sunmaktadır.

Kaynakça Gösterimi

Akgül, V. (2025). Veri Çağında Teknostres ile Tükenmişlik Arasındaki Kuramsal İlişki. In: Başarır, Ç. & Yılmaz, Ö. (eds.), Veri Çağında İnsan: Sosyal Bilimlerin Geleceği. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub1026.c4108

Lisans

Yayın Tarihi

26 December 2025

DOI

Kategoriler