Dijital Kamusal Alanda Bilgi Mücadeleleri: Epistemik Akışkanlık, Yanlış Bilgi Rejimleri ve Platform Dinamikleri
Şu kitabın bölümü: Yağbasan, M. (ed.) 2025. Dijital Kamusal Alanda Anlam Mücadeleleri: Mit, Mekân ve Medya.

Harun Furkan Yağbasan
Gaziantep Üniversitesi

Özet

İnternet ve bilgisayar teknolojilerinin gelişimiyle birlikte geleneksel kamusal alanın sanal platformlara intikali, kitle iletişim araçlarının tek taraflı hegemonyasını yıkarak kapsayıcılık, aleniyet ve eylem gibi ideal kamusal alan dinamiklerine olanak tanıyan özgürlük söylemleri etrafında şekillenmiştir. Egemen kamusallığın hegemonik tahakkümüne karşı alternatif ve çoklu-karşı kamular ile ortak fayda üzerine müzakere edilebilecek ortamlar yaratacağına olan temel inanç; web teknolojilerinin gelişimi, sosyal medya platformlarındaki kullanıcı artışı ve ekonomi-politik gelişmeler neticesinde eşitsizliği radikal biçimde yeniden inşa eden ortamların gelişmesi ile post-dijital bir çöküşe uğramıştır. Zira normatif kamusallık tasavvuru, bilhassa post-dijital dönemde belirginleşen epistemik akışkanlık ve platform mimarilerinin buyurduğu görünürlük rejimleri ile kamusallığın demokratik bir agora olarak işlemesi ile dumura uğramış ve yeni bir enformasyonel düzen ortaya çıkarmıştır.

Kitle iletişimin tarihsel sürecinde deneyimlenmemiş bu yeni bilgi akış formları bugün gerek mikro gerekse de makro düzeyde küresel risk hiyerarşisinin tepesine konumlanan dezenformasyon sorunsalını ortaya çıkarmıştır. İnternet deneyiminin geliştiği dijital çağ, kullanıcı motivasyonları, sosyal aidiyet, bireysel çıkar ve sosyal medya platformlarının değişken yapısal kıskacı altında çok katmanlı girift bir yapıyı ortaya çıkarmış ve dolayısıyla bilgi düzensizlik biçimlerinin tasnifini gerekli kılmıştır. Özellikle platform mimarilerinin; algoritmik yönlendirme, filtre balonları, yankı odaları, SEO, troll ve bot hesaplara uygun ortamlar tanıması ile doğal bilgi akış sistemi üzerindeki örtük tahakkümü ve yapısal determinasyonu dezenformasyonun viral yayılımını katalize edebilirken, öte yandan siyasi, ekonomik ve dijital güçlerin yanlış bilgi ekseninde provakatif söylemler ile çeşitli manipülasyonlar yaratabilmesine olanak tanıyarak toplumsal algıyı bulandırdığı ifade edilebilmektedir.

Bu çalışma, ilgili literatürün kuramsal tartışmaları ve ampirik bulguları ışığında yanlış bilgi ekosistemine etki eden unsurlara yönelik bütüncül ve diyalektik bir bakış açısı geliştirmeyi ve hakikat iddialarının dolaşımını belirleyen toplumsal ve kurumsal koşulların farklı bağlamlarda nasıl yeniden üretildiğini göstermeyi hedeflemektedir. Bu çözümleme doğrultusunda, dijital kamusal alanların eşitlikçi ve müzakereye elverişli bir ortak zemin olarak yeniden tesisine ilişkin; yönetişim süreçlerinde şeffaflık ve hesap verebilirliğin kurumsallaştırılması, içerik müdahalelerinde usul güvencelerinin güçlendirilmesi, kamular-arası geçişkenliği artıran arayüz aracılık mekanizmalarının geliştirilmesi ve kullanıcının pasif tüketiciden epistemik sorumluluk taşıyan kamusal özneye dönüşümünü destekleyecek pedagojik düzenlemelerin yerleşik hale getirilmesine dayalı uygulamaya yönelik öneriler geliştirmektedir.

Kaynakça Gösterimi

Yağbasan, H. F. (2025). Dijital Kamusal Alanda Bilgi Mücadeleleri: Epistemik Akışkanlık, Yanlış Bilgi Rejimleri ve Platform Dinamikleri. In: Yağbasan, M. (ed.), Dijital Kamusal Alanda Anlam Mücadeleleri: Mit, Mekân ve Medya. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub990.c4055

Lisans

Yayın Tarihi

17 December 2025

DOI

Kategoriler