Feminist Müzikoloji Perspektifiyle Erken Cumhuriyet Döneminde Kadınların Müzikteki Konumuna İlişkin Bir Değerlendirme
Şu kitabın bölümü: Onuk Natonski, Ö. (ed.) 2025. Müzik Araştırmalarında Yeni Yönelimler.

Duygu Ulusoy Yılmaz
Sivas Cumhuriyet Üniversitesi

Özet

Bu çalışma, erken Cumhuriyet döneminde kadınların müzik alanındaki konumunu, feminist müzikoloji temelli bir bakış açısıyla ele almaktadır. Çalışmanın çıkış noktası, kadınların sahnede görünür hale gelişinin yalnızca modernleşmenin kanıtı şeklinde yorumlanmasının ötesinde, ulusun sesini, duygusunu ve bedenle kurduğu ilişkiyi dönüştüren bir süreç olarak değerlendirilmesi gerekliliğidir. Çalışmada, Joan Scott, Suraiya Faroqhi ve Deniz Kandiyoti yaklaşımlarından esinle Cumhuriyet modernleşmesi toplumsal cinsiyet üzerinden kurulan bir ulus projesi olarak ele alınmış ve Susan McClary, Marcia Citron, Ruth Solie’nin bakışıyla da müzik tarihinin cinsiyetlendirilmiş yapısını tartışmaya açmıştır. Burada ortaya konan tartışma, alanın bütününü kapsama iddiası gütmemekte, daha çok bu alana dönük dikkatin artırılmasına yönelik küçük bir katkı sağlamayı hedeflemektedir.

Belirlenen kuramsal çerçeve, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan süreçte kadınların müzikle ilişkisi üzerinden izlenebilmektedir. Tanzimat öncesinde saray çevresiyle sınırlı kalan kadın müzik pratiklerinin, Tanzimat ve Meşrutiyet dönemlerinde değişen eğitim imkanları ve dönüşen beğeni kültürüyle birlikte genişlediği, bu birikimin Cumhuriyet’in kültür politikalarına zemin oluşturduğu ortaya konmaktadır. Erken Cumhuriyet döneminde öncü isimler üzerinden sahne, eğitim, radyo ve müzikte kadınlar incelenirken bu görünürlüğün aynı zamanda sıkı kuralların varlığına da değinilmektedir. Müzik tarihi uzun süre erkek merkezli bir bakışla yazılmış, kadınlar geri planda bırakılmıştır ancak Cumhuriyet dönemi müziğinin bütüncül biçimde değerlendirilebilmesi kadınların da emeğinin dikkate alınmasıyla mümkün olabilir. Kadınların tarihsel varlığının ortaya çıkarılmasında sözlü tarih çalışmaları, arşiv incelemeleri ve yerel müzik pratiklerine yönelik araştırmalar büyük önem taşımaktadır.

 

Kaynakça Gösterimi

Ulusoy Yılmaz, D. (2025). Feminist Müzikoloji Perspektifiyle Erken Cumhuriyet Döneminde Kadınların Müzikteki Konumuna İlişkin Bir Değerlendirme. In: Onuk Natonski, Ö. (ed.), Müzik Araştırmalarında Yeni Yönelimler. Özgür Yayınları. DOI: https://doi.org/10.58830/ozgur.pub1123.c4560

Lisans

Yayın Tarihi

29 December 2025

DOI

Kategoriler